हामी नकारात्मक र सकारात्मक बहसको भुमरीमा किन ?

               हिजो आज हरेक चिया पसल,सभा समारोह, कुनै भेटघाट जहाँ पनि सकारात्मक कुराकानी भन्दा बढी नै नकारात्मक कुराहरुमा गफिएको भिड मात्र पाउछु। खै किन हो,अहिले हाम्रो समाजमा असल कुरा,असल मानिस र असल समाजको कमि महसुस भै रहेको छ। हुनत नकारात्मक सोचको परिणाम नै हो सकारात्मक सोच।यस्ता यस्तै कुराहरुको खोज र बुझ्ने प्रयास गरि रहे। अनि जहाँ नकारात्मक कुराहरु भै रहदा ध्यान लगाएर सुन्ने चेष्टा गरे,यो त एउटा समयको परिवर्तन संगै सुनिने,बुझिने,भोगिने र गफिने अनि सित्तैमा बाझिने समाजको झुण्ड पो रहेछ। यो त अस्थाई रहेछ। यसले कसैलाई कुनै असर नपार्दो रहेछ। यो एउटा सावन को भेल झैँ जोरसंग बगेर आउने तर केहि बेरका लागी। एक्कासी बगेर आउदा निक्कै नै नोक्सान  गरिदेला झैँ लाग्ने तर बगेर पर गएपछि  उही खहरे खोला झैँ  चुपचाप बसी दिने।    

            नकारात्मक सोचलाई सबै नेपाली वा कुनै खास समूहलाई सामान्यीकरण र श्रेय दिनु अनुचित र गलत हुने रहेछ। व्यक्तिको विचार र मनोवृत्ति व्यक्तिगत अनुभवहरू, सांस्कृतिक मान्यताहरू, सामाजिक वातावरण, र व्यक्तिगत व्यक्तित्वहरू सहित विभिन्न कारकहरूद्वारा प्रभावित हुन्छन्। यो पहिचान गर्न महत्त्वपूर्ण छ कि कुनै पनि समुदाय भित्रका व्यक्तिहरूमा विभिन्न दृष्टिकोण र विश्वासहरू हुन सक्छन्।

       कतिपय नेपालीमा नकारात्मक सोच बढेको पाइन्छ भने सामाजिक चुनौती,आर्थिक सङ्घर्ष,राजनीतिक समस्या वा व्यक्तिगत परिस्थितिजस्ता विभिन्न कारणले हुन सक्छ। प्राकृतिक प्रकोप,राजनीतिक अस्थिरता, आर्थिक असमानता, वा सामाजिक द्वन्द्व जस्ता बाह्य कारकहरूले मानिसहरूको समग्र मानसिकतालाई प्रभाव पार्न सक्छ र थप निराशावादी दृष्टिकोणमा योगदान पुर्‍याउन सक्छ।

         यद्यपि, समानुभूतिको साथ त्यस्ता अवलोकनहरूमा पुग्न र व्यापक सामान्यीकरणहरू गर्नबाट जोगिन महत्त्वपूर्ण छ। याद गर्नुहोस् कि मानिसहरूका विचार र व्यवहारहरू महत्त्वपूर्ण रूपमा भिन्न हुन सक्छन्, र व्यक्तिगत अनुभवहरू र दृष्टिकोणहरू बुझ्नको लागि खुला दिमागको कुराकानीमा संलग्न हुन आवश्यक छ।

        पक्कै पनि ! मैले पहिले उल्लेख गरेझैं, मानिसहरूका विचार र मनोवृत्तिहरू विभिन्न कारकहरूद्वारा प्रभावित हुन सक्छन् भन्ने कुरा पहिचान गर्न महत्त्वपूर्ण छ, मानिसहरूको सम्पूर्ण समूहको बारेमा व्यापक सामान्यीकरण गर्नबाट जोगिन यो महत्त्वपूर्ण छ।

      नकारात्मक सोचको बारेमा छलफल गर्दा, यो कुन सन्दर्भमा हुन्छ भनेर विचार गर्न आवश्यक छ। सामाजिक र व्यक्तिगत कारकहरूले थप निराशावादी दृष्टिकोणमा योगदान दिन सक्छन्। उदाहरणका लागि,यदि कुनै समाजले आर्थिक कठिनाइ,राजनीतिक अस्थिरता वा सामाजिक अशान्तिको अनुभव गरिरहेको छ भने, मानिसहरू स्वाभाविक रूपमा उनीहरूको वर्तमान परिस्थिति र भविष्यको बारेमा बढी नकारात्मक महसुस गर्न सक्छन्।

        थप रूपमा, व्यक्तिगत अनुभवहरू र व्यक्तिगत परिस्थितिहरूले व्यक्तिको मानसिकतालाई आकार दिन महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छन्। यदि एक व्यक्तिले धेरै चुनौतीहरू, अवरोधहरू, वा व्यक्तिगत कठिनाइहरूको सामना गरेको छ भने, यसले थप नकारात्मक दृष्टिकोणमा योगदान गर्न सक्छ।

       यो पनि ध्यान दिन लायक छ कि नकारात्मक सोच कुनै विशिष्ट संस्कृति वा राष्ट्रियतामा सीमित छैन। यो एक मानव प्रवृत्ति हो जुन विभिन्न पृष्ठभूमिका व्यक्तिहरूमा अवलोकन गर्न सकिन्छ। यसबाहेक, यो पहिचान गर्न महत्त्वपूर्ण छ कि नकारात्मक सोच स्वाभाविक रूपमा "खराब" वा अस्वस्थ होइन। यसले सुरक्षात्मक संयन्त्रको रूपमा काम गर्न सक्छ, सम्भावित चुनौतीहरूको लागि व्यक्तिहरूलाई तयार पार्न र तिनीहरूलाई कारबाही गर्न उत्प्रेरित गर्न सक्छ।

       यदि नकारात्मक सोच व्यापक हुन्छ र व्यक्तिगत कल्याण र वृद्धिमा बाधा पुर्‍याउँछ भने, यसले मानसिक स्वास्थ्य पेशेवरहरूबाट सहयोग खोज्न वा सकारात्मक सोचलाई बढावा दिने गतिविधिहरूमा संलग्न हुन मद्दत गर्दछ, जस्तै कृतज्ञता, सजगता, र आत्म-हेरचाह अभ्यास गर्ने।

          संवेदनशीलताका साथ नकारात्मक सोचको बारेमा छलफल गर्न र सामान्यीकरणबाट बच्न महत्त्वपूर्ण छ। मानिसहरूका विचार र मनोवृत्तिहरू कारकहरूको जटिल अन्तरक्रियाद्वारा आकारिएका हुन्छन्, र थप सटीक बुझाइ प्राप्त गर्न विशेष सन्दर्भ र व्यक्तिगत अनुभवहरू बुझ्न महत्त्वपूर्ण छ।मैले पहिले उल्लेख गरेको कारकहरू बाहेक,नकारात्मक सोचमा योगदान गर्न सक्ने अर्को पक्ष भनेको मिडिया र सूचना परिदृश्य हो। आजको डिजिटल युगमा, मानिसहरूलाई सामाजिक सञ्जाल सहित विभिन्न स्रोतहरूबाट समाचार र जानकारीको साथ लगातार बमबारी गरिन्छ, जुन प्रायः नकारात्मक घटनाहरू र सनसनीपूर्णतामा केन्द्रित हुन्छ। नकारात्मक समाचारको यो निरन्तर एक्सपोजरले मानिसहरूको धारणालाई प्रभाव पार्न सक्छ र थप निराशावादी दृष्टिकोणमा योगदान पुर्‍याउँछ।

       यसबाहेक, सांस्कृतिक र सामाजिक मापदण्डहरूले मनोवृत्ति र सोच ढाँचालाई आकार दिन पनि भूमिका खेल्न सक्छ। सांस्कृतिक विश्वास, परम्परा र मूल्यहरूले व्यक्तिहरूले संसारलाई कसरी बुझ्छन् र उनीहरूका अनुभवहरूलाई व्याख्या गर्छन् भनेर प्रभाव पार्न सक्छन्। केही संस्कृतिहरूमा, सावधानी, शंकावाद, वा सम्भावित जोखिम र खतराहरूमा ध्यान केन्द्रित गर्ने प्रवृत्ति हुन सक्छ, जसले थप नकारात्मक मानसिकतामा योगदान दिन सक्छ।

        यो सम्झनु महत्त्वपूर्ण छ कि नकारात्मक सोच एक निश्चित विशेषता होइन र समाज भित्र व्यक्तिहरुमा फरक हुन सक्छ। जबकि केही मानिसहरू नकारात्मक सोच प्रदर्शन गर्न सक्छन्, अरूलाई एक अधिक आशावादी वा सन्तुलित दृष्टिकोण हुन सक्छ। नकारात्मक सोचलाई सम्बोधन गर्न र थप सकारात्मक र सहयोगी वातावरणलाई बढावा दिन खुला संवाद, समानुभूति र समझलाई बढावा दिन आवश्यक छ।

       यो ध्यान दिन लायक छ कि मानसिक स्वास्थ्य जागरूकता र समर्थन प्रणालीहरू नकारात्मक सोचलाई सम्बोधन गर्न र समग्र कल्याणलाई बढावा दिन महत्त्वपूर्ण छन्। मानसिक स्वास्थ्य शिक्षालाई प्रोत्साहन गर्ने, कलंक घटाउने, र मानसिक स्वास्थ्य स्रोतहरूमा पहुँच प्रदान गर्नाले व्यक्तिहरूलाई स्वस्थ सोचको ढाँचा विकास गर्न र आवश्यक पर्दा मद्दत खोज्न मद्दत गर्न सक्छ।

    नकारात्मक सोच सामाजिक चुनौतीहरू,व्यक्तिगत अनुभवहरू,मिडिया प्रभाव र सांस्कृतिक मापदण्डहरू सहित विभिन्न कारकहरूबाट उत्पन्न हुन सक्छ। यद्यपि, यो सुक्ष्मता बुझाइ, र व्यक्तिगत भिन्नताहरूको पहिचानको साथ विषयमा पुग्न महत्त्वपूर्ण छ। मानसिक स्वास्थ्य सचेतना र समर्थन प्रवर्द्धन गरेर, हामी थप सकारात्मक र लचिलो समाज निर्माण गर्न काम गर्न सक्छौं। जबकि यो नकारात्मक सोचमा योगदान गर्न सक्ने कारकहरू स्वीकार गर्न आवश्यक छ, यो थप सकारात्मक मानसिकता खेती गर्न रणनीतिहरू अन्वेषण गर्न पनि उत्तिकै महत्त्वपूर्ण छ। यहाँ केहि दृष्टिकोणहरू छन् जसले व्यक्तिहरूलाई नकारात्मक सोचको  ढाँचाहरू हटाउन मद्दत गर्न सक्छ:

१. आत्म-जागरूकता: आत्म-जागरूकताको विकास गर्नु महत्त्वपूर्ण पहिलो चरण हो। नकारात्मक विचारहरू उत्पन्न हुँदा पहिचान गर्नुहोस् र अन्तर्निहित ट्रिगरहरू वा ढाँचाहरू बुझ्न प्रयास गर्नुहोस्। माइन्डफुलनेस अभ्यासहरू तपाईंको विचार र भावनाहरू बारे थप सचेत हुन मद्दत गर्न सक्छ।
२. संज्ञानात्मक पुनर्संरचना: नकारात्मक विचारहरूलाई चुनौती दिनुहोस् र रिफ्रेम गर्नुहोस्। नकारात्मक व्याख्याहरूलाई स्वचालित रूपमा स्वीकार गर्नुको सट्टा, सक्रिय रूपमा प्रश्न गर्नुहोस् र थप सकारात्मक वा सन्तुलित दृष्टिकोणलाई समर्थन गर्न प्रमाण खोज्नुहोस्। यो संज्ञानात्मक पुनर्संरचनाले तपाईंको मानसिकतालाई थप आशावादी दृष्टिकोणमा परिवर्तन गर्न मद्दत गर्न सक्छ।
३. कृतज्ञता र सकारात्मक फोकस: नियमित रूपमा आफ्नो जीवनका सकारात्मक पक्षहरूलाई स्वीकार र प्रशंसा गरेर कृतज्ञताको अभ्यास खेती गर्नुहोस्। जतिसुकै सानो भए पनि राम्रो कुराहरूमा आफ्नो ध्यान पुनः निर्देशित गर्नुहोस्, र सकारात्मकमा ध्यान केन्द्रित गर्न सचेत प्रयास गर्नुहोस्।
आफूलाई सकारात्मकताले घेर्नुहोस्: तपाईंलाई उत्थान र प्रोत्साहन दिने सहयोगी र सकारात्मक व्यक्तिहरूसँग आफूलाई घेर्नुहोस्। गतिविधिहरूमा संलग्न हुनुहोस् जसले तपाईंलाई आनन्द र पूर्ति दिन्छ। अत्याधिक समाचार उपभोग वा विषाक्त सम्बन्धहरू जस्ता नकारात्मक प्रभावहरूको जोखिमलाई सीमित गर्नुहोस्।
४. आत्म-हेरचाह र कल्याण: आफ्नो शारीरिक र भावनात्मक कल्याणको ख्याल राख्नुहोस्। विश्राम, तनाव न्यूनीकरण, र समग्र कल्याणलाई बढावा दिने गतिविधिहरूमा संलग्न हुनुहोस्। यसमा व्यायाम, शौकहरू, प्रकृतिमा समय बिताउने, वा सजगता र ध्यान अभ्यास समावेश हुन सक्छ।
५. समर्थन खोज्नुहोस्: यदि नकारात्मक सोच कायम रहन्छ र तपाईंको दैनिक जीवनलाई असर गर्छ भने, मानसिक स्वास्थ्य व्यवसायीलाई सम्पर्क गर्ने विचार गर्नुहोस्। तिनीहरूले तपाईंलाई नकारात्मक सोचको  ढाँचाहरू हटाउन मद्दत गर्न मार्गदर्शन, समर्थन, र प्रविधिहरू प्रदान गर्न सक्छन्।
६. समाधानहरूमा फोकस गर्नुहोस्: समस्या वा अवरोधहरूमा ध्यान दिनुको सट्टा, समाधान खोज्नको लागि आफ्नो ऊर्जा निर्देशित गर्नुहोस्। चुनौतिहरूलाई साना, व्यवस्थित चरणहरूमा विभाजन गर्नुहोस् र समस्या समाधान गर्ने मानसिकताको साथ तिनीहरूलाई सम्पर्क गर्नुहोस्। फोकसमा यो परिवर्तनले तपाईंलाई थप सशक्त र अवरोधहरू पार गर्ने बारे आशावादी महसुस गर्न मद्दत गर्न सक्छ।
७. आत्म-करुणा अभ्यास गर्नुहोस्: दयालु र दयालु हुनुहोस्। बुझ्नुहोस् कि सबैले कहिलेकाहीं नकारात्मक विचार र अवरोधहरू अनुभव गर्छन्। आफूलाई उस्तै हेरचाह र बुझाइको साथ व्यवहार गर्नुहोस् जुन तपाईं समान चुनौतीहरूको सामना गर्ने साथीलाई प्रस्ताव गर्नुहुन्छ। आफ्नो प्रयास र प्रगतिलाई स्वीकार गरेर आत्म-करुणा अभ्यास गर्नुहोस्, असफलताहरूको सामना गर्दा पनि।
८. सकारात्मक आत्म-वार्तामा संलग्न हुनुहोस्: आफ्नो आन्तरिक संवादमा ध्यान दिनुहोस्। आत्म-आलोचनात्मक वा नकारात्मक विचारहरूलाई सकारात्मक पुष्टिहरू र रचनात्मक आत्म-वार्ताको साथ बदल्नुहोस्। दयालु र सहयोगी शब्दहरूद्वारा आफैलाई प्रोत्साहन र उत्प्रेरित गर्नुहोस्। यसले तपाईंको मानसिकतालाई पुन: तयार गर्न र थप सकारात्मक दृष्टिकोण खेती गर्न मद्दत गर्न सक्छ।
९. मूड बढाउने गतिविधिहरूमा संलग्न हुनुहोस्: गतिविधिहरूमा भाग लिनुहोस् जसले तपाईंलाई आनन्द, आनन्द र पूर्तिको भावना दिन्छ। यसमा शौकहरू, रचनात्मक आउटलेटहरू, प्रियजनहरूसँग समय बिताउन वा तपाईंको जुनून र रुचिहरूसँग मिल्ने गतिविधिहरूमा संलग्न हुन सक्छ। सकारात्मक अनुभवहरूमा संलग्न हुनाले नकारात्मक सोचलाई सन्तुलनमा राख्न र समग्र कल्याणलाई बढाउन सक्छ।
१०. लचिलोपनको अभ्यास गर्नुहोस्: चुनौतीहरूलाई विकास र सिकाइको अवसरको रूपमा हेरेर लचिलोपनको खेती गर्नुहोस्। असफलताहरू जीवनको प्राकृतिक भाग हुन् र बहुमूल्य पाठहरू प्रदान गर्न सक्छन् भन्ने कुरा बुझ्नुहोस्। परिवर्तनको लागि अनुकूलन गरेर, आवश्यक परेको बेला सहयोग खोजेर र प्रतिकूलताको बाबजुद सकारात्मक दृष्टिकोण कायम गरी लचिलो मानसिकताको विकास गर्नुहोस्।
११. सहयोगी वातावरण बनाउनुहोस्: आफूलाई उत्थान र प्रेरणा दिने मानिसहरूसँग घेर्नुहोस्। सकारात्मक र सहयोगी समुदायहरू खोज्नुहोस्, चाहे व्यक्तिगत वा अनलाइन। समान,मान र लक्ष्यहरू साझा गर्ने व्यक्तिहरूसँग संलग्न हुनाले सकारात्मक मानसिकतालाई बलियो बनाउन र प्रोत्साहनको नेटवर्क प्रदान गर्न मद्दत गर्न सक्छ।

          रणनीतिहरू लागू गरेर र आवश्यक परेको बेला सहयोग खोजेर, व्यक्तिहरू बिस्तारै थप सकारात्मक र आशावादी मानसिकतातर्फ सर्न सक्छन्, उनीहरूको समग्र कल्याण र जीवनको गुणस्तर बढाउँदै जानेछ। याद गर्नुहोस् कि सोच्ने ढाँचा परिवर्तन गर्न समय र प्रयास लाग्छ। यो तपाईको मानसिकतालाई पुन: जोड्ने प्रक्रिया हो, र प्रगति बिस्तारै आउन सक्छ। धैर्यता, आत्म-करुणा, र स्थिरता कुञ्जी हो। नकारात्मक सोचलाई जित्नु एक व्यक्तिगत यात्रा हो, र एक व्यक्तिको लागि काम गर्ने अर्कोको लागि काम नगर्न सक्छ। विभिन्न रणनीतिहरू प्रयोग गर्न र तपाईंसँग प्रतिध्वनि गर्नेहरू फेला पार्न आवश्यक छ। दृढता, धैर्यता, र व्यक्तिगत विकासको लागि प्रतिबद्धताले तपाईंको सोच्ने ढाँचा र समग्र कल्याणमा सकारात्मक परिवर्तन ल्याउन सक्छ।